Καύση απορριμμάτων ή Πόλεις χωρίς Σκουπίδια;

ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΙΜΠΡΑΗΜ

Ας ξεκινήσουμε από τα αυτονόητα. Η φύση δεν παράγει απορρίμματα. Στα φυσικά οικοσυστήματα, αυτό που θεωρείται απόβλητο από ένα οργανισμό, αποτελεί χρήσιμη πρώτη ύλη για κάποιον άλλο, και έτσι, τίποτα δεν χάνεται και συνεχίζεται αρμονικά ο αέναος κύκλος της ζωής.

Οι σύγχρονες ανθρώπινες κοινωνίες διαταράσσουν αυτόν τον κύκλο με τρεις τρόπους. Πρώτον, ο άνθρωπος έχει δημιουργήσει ένα ευρύ φάσμα ουσιών και υλικών που δεν υπήρχαν στη φύση ή δεν προϋπήρχαν σʼ αυτή τη μορφή. Τα πλαστικά είναι ένα καλό παράδειγμα. Ακόμη και το τυπωμένο χαρτί, είναι δύσκολο να αφομοιωθεί χωρίς παρενέργειες μέσω των φυσικών διεργασιών, αφού συνήθως περιέχει τοξικές λευκαντικές ουσίες και μελάνια με βαρέα μέταλλα.

Δεύτερον, οι ρυθμοί παραγωγής απορριμμάτων στις σύγχρονες βιομηχανικές κοινωνίες ξεπερνούν τη δυνατότητα των οικοσυστημάτων να αφομοιώσουν γρήγορα τα απορρίμματα με φυσικές διεργασίες, με αποτέλεσμα τη συσσώρευση τεράστιων όγκων σκουπιδιών που αποτελούν πλέον ένα μείζον πρόβλημα το οποίο καλούμαστε να διαχειριστούμε.

Τρίτον, αν και εξαρτώμαστε απολύτως από τη φύση για την απόληψη των πρώτων υλών που χρειαζόμαστε για την επιβίωσή μας, έχουμε διαχωρίσει τα δύο ρεύματα απόληψης και απόρριψης χρήσιμων υλικών, με αποτέλεσμα να επιβαρύνουμε διπλά. Τι κάνουμε λοιπόν; Η ʽορθοδοξίαʼ των ημερών επιτάσσει δύο λύσεις: το θάψιμο και το κάψιμο. Καμία από τις δύο δεν λύνει όμως το γόρδιο δεσμό των απορριμμάτων, αφού και οι δύο δεν αντιμετωπίζουν το πρόβλημα στη ρίζα του. Με άλλα λόγια, βλέπουν τα απορρίμματα σαν πρόβλημα που πρέπει να ξεφορτωθούμε και όχι σαν χρήσιμες και πολύτιμες πρώτες ύλες που πρέπει να επανενταχθούν στην αέναη ροή της ύλης που κρατά τον πλανήτη μας ζωντανό. Η ταφή των απορριμμάτων, είτε σε ανεξέλεγκτες χωματερές, είτε σε ελεγχόμενους χώρους υγειονομικής ταφής, έχει δεχθεί προ πολλού τα πυρά από πολλές πλευρές. Και δικαίως.

Η σπατάλη πρώτων υλών, η ρύπανση των υπόγειων υδροφορέων από τα τοξικά κατασταλάγματα, η πρόκληση πυρκαγιών, οι εκλύσεις τοξικών διοξινών από την εκούσια ή μη καύση των σκουπιδιών, η υποβάθμιση περιοχών, η αφόρητη δυσωδία, είναι μερικές μόνο από τις επιπτώσεις της επιλογής αυτής. Γιʼ αυτό άλλωστε και οι πολίτες των περιοχών που επιλέγονται για υποδοχή απορριμμάτων προς ταφή αντιδρούν και διαμαρτύρονται για την υποβάθμιση της ζωής τους. Ειδικότερα στην Ελλάδα, τα προβλήματα που θίξαμε παρουσιάζονται στον υπερθετικό βαθμό. Πάνω από χίλιες ανεξέλεγκτες χωματερές (και χιλιάδες μικρότεροι σκουπιδότοποι σε ρέματα και χέρσα γη), συνθέτουν μια εικόνα υποβάθμισης και ντροπής. Οι χωματερές αυτές αποτελούν τη σημαντικότερη πηγή έκλυσης διοξινών στη χώρα, επιβαρύνοντας την τροφική αλυσίδα και εν τέλει την υγεία όλων μας.

Ορθώς λοιπόν αποτελεί πολιτική επιλογή το κλείσιμο όλων των παράνομων και ανεξέλεγκτων χωματερών. Το ερώτημα βέβαια είναι τι θα τις αντικαταστήσει. Μία από τις προτεινόμενες επιλογές είναι η καύση των απορριμμάτων με ή χωρίς απόληψη ενέργειας. Είναι όμως η επιλογή αυτή λογική; Προστατεύει το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία; Λύνει εν τέλει το πρόβλημα;

Η απάντηση είναι όχι. Η καύση απορριμμάτων (ή αλλιώς θερμική επεξεργασία) είναι ακριβή, αναποτελεσματική και επικίνδυνη μέθοδος διαχείρισης, η οποία δε συμβαδίζει με τις αρχές της αειφορίας και της βιώσιμης ανάπτυξης και επιπλέον δεν είναι συμβατή με άλλες ηπιότερες μεθόδους διαχείρισης, όπως για παράδειγμα η ανακύκλωση και η κομποστοποίηση. Η απόρριψη της καύσης και γενικότερα όλων των συγγενών τεχνολογιών θερμικής επεξεργασίας των απορριμμάτων (αλλά και των βιομηχανικών και νοσοκομειακών αποβλήτων) βασίζεται σε μια σειρά από ισχυρά επιχειρήματα τα οποία συνηγορούν κατά της συγκεκριμένης τεχνολογίας.

Ρύπανση

Τα εργοστάσια καύσης αποβλήτων είναι άρρηκτα δεμένα με την έκλυση διοξινών και εκατοντάδων άλλων τοξικών ουσιών. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η καύση των αποβλήτων θεωρείται η σημαντικότερη πηγή έκλυσης διοξινών, ενώ ταυτόχρονα ευθύνεται για ένα σημαντικό ποσοστό των εκλύσεων υδραργύρου στο περιβάλλον.

Ανεπαρκείς έλεγχοι – αδυναμία τήρησης των κανονισμών

Η σημερινή τεχνολογία δεν παρέχει τη δυνατότητα συνεχούς και αδιάλειπτης παρακολούθησης των συγκεντρώσεων των πιο τοξικών ρύπων. Οι όποιες μετρήσεις γίνονται, βασίζονται σε αμφίβολες μεθοδολογίες και υποβαθμίζουν το πραγματικό πρόβλημα. Ακόμη κι έτσι, τα περισσότερα εργοστάσια καύσης αποβλήτων δεν μπορούν να ανταποκριθούν στους ισχύοντες κανονισμούς για τον έλεγχο της ρύπανσης.

Η καύση ʽανακυκλώνειʼ το πρόβλημα, δεν το λύνει

Η καύση δεν εξαφανίζει τα απόβλητα και βέβαια δεν εξαλείφει τους ρύπους. Η εφαρμογή αντιρρυπαντικής τεχνολογίας έχει απλώς ως αποτέλεσμα τη μεταφορά του προβλήματος από την ατμόσφαιρα στο έδαφος και τα νερά.

Η καύση είναι με διαφορά η πιο ακριβή μέθοδος διαχείρισης των αποβλήτων

Τα σύγχρονα εργοστάσια καύσης αποτελούν πανάκριβη και συχνά απαγορευτική επιλογή, σε σχέση με εναλλακτικές μεθόδους διαχείρισης. Η υψηλή επένδυση που απαιτείται έχει οδηγήσει συχνά πολλές δημοτικές αρχές σε οικονομική κρίση και στα πρόθυρα της χρεοκοπίας.

Η καύση είναι επιλογή εντάσεως κεφαλαίου και όχι εργασίας

Η καύση δημιουργεί λιγότερες θέσεις εργασίας σε σχέση με άλλες μεθόδους διαχείρισης, όπως για παράδειγμα η ανακύκλωση.

Η καύση σπαταλά ενέργεια

Μία ολοκληρωμένη ανάλυση του κύκλου ζωής της τεχνολογίας αυτής, δείχνει ότι συχνά η καύση σπαταλά περισσότερη ενέργεια απʼ αυτήν που παράγεται καίγοντας τα απόβλητα. Η ανακύκλωση αποτελεί σαφώς ορθολογικότερη επιλογή αν θέλουμε να εξοικονομήσουμε ενέργεια μέσω της διαχείρισης των απορριμμάτων.

Η καύση δεν είναι συμβατή με τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης και της καθαρής παραγωγής

Η καύση δεν ανταποκρίνεται στα κριτήρια της καθαρής παραγωγής που περιλαμβάνουν τέσσερα τουλάχιστον προαπαιτούμενα:

- υψηλό βαθμό απόδοσης και καταστροφής των τοξικών ουσιών, συνδυαζόμενο με:

- συγκράτηση όλων των παραπροϊόντων

- αναγνώριση και καταγραφή όλων των παραπροϊόντων

- απουσία ανεξέλεγκτων εκλύσεων.

Η καύση δεν είναι επίσης συμβατή με τρεις βασικές αρχές του διεθνούς περιβαλλοντικού δικαίου:

- την αρχή της πρόληψης

- την αρχή της προφύλαξης, και

- τον περιορισμό της διασυνοριακής ρύπανσης.

Η λύση: Πόλεις χωρίς σκουπίδια

Τα τελευταία χρόνια, η Οικολογική Εταιρία Ανακύκλωσης και η Greenpeace σε συνεργασία με το WWF και το Δίκτυο Μεσόγειος SOS, έχουν επεξεργαστεί και καταθέσει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο διαχείρισης των απορριμμάτων προς την Πολιτεία και την τοπική αυτοδιοίκηση. Κεντρικός άξονας του προτεινόμενου μοντέλου είναι η επαναχρησιμοποίηση – κομποστοποίηση – ανακύκλωση των απορριμμάτων, αντί άλλων επικίνδυνων τεχνολογιών και μεθόδων διαχείρισης, όπως η ταφή και η καύση. Η λύση αυτή είναι όχι μόνο η πλέον ρεαλιστική, αλλά και αυτή με τα περισσότερα περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά οφέλη.

Κλείνοντας, μέσα σε αυτές τις δύσκολες συνθήκες, η οργή και ο πανικός είναι οι χειρότεροι σύμβουλοι. Όπως και σε πολλά άλλα καυτά ζητήματα που ταλανίζουν τη χώρα, το ουσιαστικό είναι να θέσουμε τα σωστά ερωτήματα για να βρούμε τις σωστές απαντήσεις. Στη συγκεκριμένη περίπτωση το ερώτημα αν θα πρέπει να κατασκευάσουμε εργοστάσια καύσης είναι εκ του πονηρού, μιας και προωθείται από πλασιέ εταιριών που νοιάζονται για τη μεγιστοποίηση των κερδών τους και όχι για τη βιωσιμότητα του πλανήτη μας. Ήδη μέσα από το νόμο για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας η καύση απορριμμάτων επιδοτείται εν μέρει ως ανανεώσιμη τεχνολογία, κάτι που σημαίνει ότι πιθανόν στο μέλλον να επιβαρυνόμαστε μέσα από το τέλος ΑΠΕ για να πλουτίζουν συγκεκριμένοι επιχειρηματικοί όμιλοι που επένδυσαν σε μία επικίνδυνη τεχνολογία.

Στο μόνο λογικό ερώτημα που μπορεί και οφείλει να θέσει κανείς, το ερώτημα δηλαδή ʽποιός είναι ο πιο αποδοτικός και φιλικός προς το περιβάλλον τρόπος για να διαχειριστούμε τα σκουπίδια μας;ʼ, η απάντηση είναι μονοσήμαντη. Μείωση-Επαναχρησιμοποίηση- Ανακύκλωση. Το τρίπτυχο αυτό εγγυάται την αειφορία και είναι το μόνο που μπορεί να μας οδηγήσει σε ένα βιώσιμο μέλλον. Είναι το μόνο που μπορεί να κάνει τις ʽΠόλεις χωρίς σκουπίδιαʼ μια πραγματικότητα στα χρόνια που έρχονται. Η επιλογή είναι δική μας. B

Σημείωση

Μπορείτε να βρείτε αναλυτικά πληροφορίες για την καύση απορριμμάτων και την εναλλακτική πρόταση των περιβαλλοντικών ΜΚΟ στην ιστοσελίδα www.greenpeace.gr

 Ημερομηνία δημοσίευσης: 06/02/2011

* Συντονιστής Εκστρατειών

Ελληνικό Γραφείο της Greenpeace